Eerbetoon aan Utrechtse gastarbeiders

REGIO > Utrecht krijgt een kunstwerk als eerbetoon voor de eerste generatie gastarbeiders. Het initiatief is afkomstig van de Turkse Ondernemers Vereniging (TOV) en is uitgewerkt samen met een klankbordgroep. Deze klankbordgroep representeert deze groep van gastarbeiders. Het kunstwerk biedt erkenning aan alle arbeidsmigranten die in de jaren ‘60 en ‘70 in de Utrechtse industrie werkten. Samen met (klein)kinderen van arbeidsmigranten uit Turkije, Marokko, Italië, Spanje, Griekenland en (voormalig) Joegoslavië werkt kunstenaar Aimée Zito Lema aan een kunstwerk waarbij de verhalen van vroeger centraal staan. Op basis van gesprekken met deze mensen maakte Zito Lema een ontwerp voor een kunstwerk in twee delen. Deze delen krijgen een plek bij de Mariaplaats en in het Majellapark. 

“Dankzij dit initiatief krijgen de gastarbeiders die Utrecht hebben gemaakt tot de stad die zij is de erkenning die ze verdienen.”, zegt wethouder Eva Oosters (Cultuur). “De kunstwerken komen op historische plekken die van betekenis zijn voor de kinderen en kleinkinderen van de eerste gastarbeiders. Utrecht krijgt hiermee op twee locaties een plek om stil te staan bij de gezamenlijke geschiedenis. Deze plekken in de binnenstad en het Majellapark worden aan elkaar verbonden door een leerzame wandeling over het verleden van de gastarbeiders in Utrecht.”. 

Gezamenlijke stadgeschiedenis

Met dit eerbetoon vertelt Aimée Zito Lema over een gedeelde stadsgeschiedenis. Het ging in de jaren ’60 en begin ‘70 goed met de economie. In de industrie waren veel arbeidskrachten nodig. Daarom wierven grote Utrechtse bedrijven zoals DEMKA, Werkspoor en Douwe Egberts arbeiders in Turkije, Marokko, Italië, Spanje, Griekenland en (voormalig) Joegoslavië. Het werk in de fabrieken was zwaar en vuil en de woonomstandigheden waren slecht. De eerste gastarbeiders en hun families vestigden zich in de stad en hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan de sterke en diverse stad die Utrecht nu is.

Plekken met betekenis

De locaties zijn historisch gezien van waarde voor de gastarbeiders en voor hun rol in de Utrechtse geschiedenis tot op de dag van vandaag. Door het ontwerp en de keuze van het materiaal is duidelijk te zien dat de twee kunstwerken bij elkaar horen en samen het verhaal vertellen 

Het eerbetoon komt in het Majellapark te staan, tegenover de voormalige Jaffa Machinefabriek. Hier werkten veel gastarbeiders van de eerste generatie. Het Majellapark biedt rust en ruimte om verhalen te delen en het verleden te overdenken. Het kunstwerk bestaat uit drie staande stalen panelen met afbeeldingen en teksten die symbool staan voor de geschiedenis en voor het heden van de gastarbeidersgemeenschappen. Aimée Zito Lema voert de komende tijd gesprekken met mensen uit de gemeenschappen om teksten en beelden voor op het kunstwerk te verzamelen.

Bij de Marga Klompébrug brengt Aimée Zito Lema een markering aan op een bestaande zitrand rondom de eerste boom. De boom staat langs de looproute van het station Utrecht Centraal naar de Mariaplaats. Deze plek was voor veel gastarbeiders de eerste kennismaking met Nederland. Zij kwamen per trein in Utrecht aan en liepen via deze route naar de vele pensions aan de Oudegracht waar zij een kamer huurden. Vanaf de Mariaplaats voert dan een wandelroute door de stad langs een aantal locaties die een rol spelen in de (sociale) geschiedenis van gastarbeiders in Utrecht. Het kunstwerk wordt in het voorjaar van 2024 onthuld. 

Verschillende tentoonstellingen

Op meerdere plekken in Utrecht is er aandacht voor deze gedeelde stadsgeschiedenis. In Museum van Zuilen opende begin 2023 de tentoonstelling ‘Kleurrijk en geworteld. Gastarbeiders in Zuilen door de jaren heen’. Het museum leende ook een deel van haar collectie uit aan de gemeente voor de expositie ‘UtRecht van de Mens. Deze tentoonstelling staat tot eind 2023 in de publiekshal van het Stadskantoor tegenover het station Utrecht Centraal.